Κολπίτιδες: Αίτια, πρόληψη, Διάγνωση, θεραπεία και επιπτώσεις του πιο συχνού προβλήματος υγείας των γυναικών.

Οι κολπίτιδες σήμερα αποτελούν το συχνότερο πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και την συνηθέστερη αιτία που μια γυναίκα επισκέπτεται τον γυναικολόγο της.  Οι περισσότερες γυναίκες θα έχουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο συμπτωματικής κολπικής λοίμωξης στη διάρκεια της ζωής τους, το οποίο θα χαρακτηρίζεται από κολπική υπερέκκριση και κνησμό Η λήψη μόνο του ιστορικού έχει αποδειχθεί ανεπαρκής για την ακριβή διάγνωση της κολπίτιδας και μπορεί να οδηγήσει είτε σε υπερθεραπεία είτε σε υποθεραπεία. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να συμπληρώνεται από αντικειμενική εξέταση και εργαστηριακό έλεγχο.Πέρα από τις περιπτώσεις συμπτωματικής κολπίτιδας, που συνοδεύεται από κολπική υπερέκκριση και τα χαρακτηριστικά συμπτώματα κνησμού, πολλές φορές οι κολπίτιδες είναι ασυμπτωματικές και διαγιγνώσκονται μόνο μετά από γυναικολογική εξέταση. Συχνά, παράλληλα
με τις κολπίτιδες, συνυπάρχουν ουρολοιμώξεις και φλεγμονές της ουρήθρας, (ουρηθρίτιδες) του αιδοίου (αιδοιίτιδες), του τραχήλου της μήτρας (τραχηλίτιδες) και του ανώτερου γυναικείου γεννητικού συστήματος (φλεγμονώδης νόσος της πυέλου
– ενδομητρίτιδες, σαλπιγγίτιδες κ.α.)Ο λόγος  που οι γυναίκες είναι τόσο ευαίσθητες στις διάφορες μολύνσεις, είναι η ανατομική κατασκευή  και οι ιδιαιτερότητες της φυσιολογίας του γυναικείου γεννητικού συστήματος, που θα αναλύσουμε παρακάτω:

Από τα γεννητικά όργανα της γυναίκας, εξωτερικά βρίσκεται μόνο το αιδοίο. Όλα τα υπόλοιπα όργανα, δηλαδή ο κόλπος, η μήτρα, οι σάλπιγγες και οι ωοθήκες, βρίσκονται μέσα στο σώμα της γυναίκας. Τα γεννητικά όργανα της γυναίκας, δέχονται καθημερινά την επίδραση διαφόρων παραγόντων που μπορεί να προκαλέσουν από απλούς ερεθισμούς έως σοβαρές μολύνσεις.

Ο κόλπος και ο τράχηλος της μήτρας δεν είναι στείροι μικροβίων. Φυσιολογικά στον κόλπο αναπτύσσονται  βακτήρια και  κυρίως  γαλακτοβάκιλλοι  και ασιντογόνα κορινοβακτηρίδια, που αποτελούν την φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου.  Μικροοργανισμοί του τύπου Κάντιντα μπορεί να είναι παρόντες, αλλά μόνο σε μικρούς αριθμούς, λόγω της επικράτησης των βακτηρίων που αποτελούν την φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου.

Για τον διαχωρισμό της φυσιολογικής από την παθολογική χλωρίδα του κόλπου έχουν προταθεί διάφοροι βαθμοί καθαρότητας. Ο διαχωρισμός όμως αυτός στην πραγματικότητα δεν είναι δυνατός γιατί βακτήρια που αποτελούν την φυσιολογική χλωρίδα, εάν αυξηθούν σε αριθμό ή εάν συνδυαστούν με άλλους μικροοργανισμούς, γίνονται ευκαιριακά παθογόνα. Ως εκ τούτου, ένα είδος βακτηρίων, άλλοτε αποτελεί την φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου και άλλοτε το ίδιο είδος συμμετέχει σε πολυβακτηριακή φλεγμονή. Το αν θα αναπτυχθεί ή δεν θα αναπτυχθεί  μια κολπίτιδα, εξαρτάται  σε μεγάλο βαθμό από την παρουσία ή απουσία ενδογενών ή εξωγενών οιστρογόνων, δηλαδή οιστρογόνων που από μόνος του παράγει ο οργανισμός μιας γυναίκας ή οιστρογόνων που κάποια γυναίκα λαμβάνει  συμπληρωματικά.  Τα οιστρογόνα προκαλούν πάχυνση του κολπικού επιθηλίου λόγω της παρουσίας μεγάλης ποσότητας γλυκογόνου στο εσωτερικό των επιθηλιακών κυττάρων του κόλπου. Η συλλογή ενδοεπιθηλιακού γλυκογόνου, έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή γαλακτικού οξέος. Κατά συνέπεια το περιβάλλον του κόλπου γίνεται όξινο (με pH 3,5 – 4,0) κάτι που ευνοεί την ανάπτυξη της φυσικής χλωρίδας του κόλπου. Η απουσία ενδογενούς οιστρογόνου σε κορίτσια πριν την εφηβεία, έχει ως αποτέλεσμα στην παρουσία λεπτού κολπικού επιθηλίου, που προδιαθέτει την συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα σε συχνές βακτηριακές κολπίτιδες. Στην περίπτωση των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών, η παραγωγή των ενδογενών οιστρογόνων μειώνεται, και αντίστοιχα μειώνεται η περιεκτικότητα γλυκογόνου στα  κύτταρα του κολπικού επιθηλίου και του δέρματος του αιδοίου, το ίδιο και η κολπική οξύτητα. Λόγω των παραπάνω μεταβολών, οι κολπικοί και αιδοιικοί ιστοί γίνονται ατροφικοί και επιρρεπείς σε τραύμα και μολύνσεις, ενώ οι γαλακτοβέκιλλοι που αποτελούν την φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου,αντικαθίστανται από διάφορα άλλα παθογόνα μικρόβια και κυρίως από παθογόνους κόκκους.

Ερεθισμός του αιδοίου, συχνά οφείλεται και σε επιμόλυνση λόγω απώλειας ούρων ή κοπράνων που παρατηρείται συχνότερα σε μικρά κορίτσια και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, ή σε κακή υγιεινή.

Για να προκληθεί φλεγμονή θα πρέπει:

• • οι μικροοργανισμοί να είναι λοιμογόνοι και να υπάρχουν σε μεγάλο αριθμό,

• • το αμυντικό σύστημα του ξενιστή να πάσχει.

Εκτός από τους γαλακτοβάκιλλους (τα γνωστά κολποβακτηρίδια), υπάρχουν και άλλα βακτήρια τα
οποία αποτελούν την φυσιολογική χλωρίδα του κατώτερου γενετικού συστήματος, όπως είναι:

• • Σταφυλόκοκκοι

• • Στρεπτόκοκκοι

• • Σπορογόνοι Βάκιλλοι

• • Κορυνοβακτηρίδια κ.λ.π.

Αντίθετα η παρουσία:

• • Γονόκοκκου

• • Συφιλιδικής  Σπειροχαίτης

• • Τριχομονάδων
    και
  • Μυκήτων

Θεωρείται πάντα σαν παθολογική χλωρίδα.

Οι κυριότεροι παράγοντες, από τους οποίους εξαρτάται ο αποικισμός και ο πολλαπλασιασμός των μικροβίων,
είναι οι ακόλουθοι:
I.     Βαθμός ανάπτυξης του επιθηλίου.

Ένα ώριμο επιθήλιο προστατεύει από όλους γενικά τους βλαπτικούς παράγοντες, ενώ ένα άωρο
επιθήλιο επιτρέπει κάποιου βαθμού φλεγμονή, και γενικά συνυπάρχει με κάποιου
βαθμού φλεγμονή.
II.   Γενετήσιες σχέσεις

III. Λήψη αντιβιοτικών, η οποία προδιαθέτει σε μυκητίαση.

IV. Ατομική υγιεινή και συνθήκες διαβίωσης
V.  Διάφοροι παράγοντες όπως :

• • Φυσικοί παράγοντες (καυτηρίαση, ακτινοβολία)

• • Μηχανικοί  (λύση της συνέχειας του επιθηλίου) και

• • Χημικοί  (επίδραση χημειοθεραπείας)

Η χλωρίδα του κόλπου και του τραχήλου ταξινομείται σε τέσσερις ομάδες:

1) Βακτήρια
Η ομάδα αυτή περιλαμβάνει:

·    Γαλακτοβάκυλλους (Κολποβακτηρίδια).

·    Σταφυλόκοκκους

·    Στρεπτόκοκκους

·    Μυκοπλάσματα

·    Κορυνοβακτηρίδια

·    Βακτηριοειδή

·    Mobiluncus

·    Ευβακτηριακά είδη

·    Εσερίχειες

·    Κλωστήδρια

·    Προτείς

·    Χλαμύδια

·    Ακτινομύκητες

·    Λεπτότριχες κ.λ.π.

2) Πρωτόζωα: 

• Τριχομονάδες
• Αμοιβάδες
• Σχιστόσωμα
• Φιλάρια κ.λ.π.

3 )Μύκητες

4) Ιοί  

Περιλαμβάνονται:

·   Οι ιοί των ανθρώπινων Θηλωμάτων (HPV)

·   Οι ερπητοιοί  και

·   Ο Κυτταρομεγαλοιός

Η αναγνώριση, η απομόνωση και η τυποποίηση των μικροοργανισμών γίνεται μόνο με μικροβιολογικό
έλεγχο.

Η κυτταρολογική εξέταση δεν γίνεται για την αναγνώριση της χλωρίδας του κόλπου.Εν τούτοις,
είναι δυνατόν ορισμένα είδη μικροοργανισμών είτε να παρατηρηθούν σε επιχρίσματα
Παπανικολάου, είτε να αναγνωριστούν από τις αλλοιώσεις που προκαλούν στα
επιθηλιακά κύτταρα. Αυτό ισχύει για όλους τους μικροοργανισμούς  που
αναφέρονται παραπάνω και αποτελούν την χλωρίδα του κόλπου και του τραχήλου.

Η εκτίμηση της ασθενούς με συμπτώματα αιδοιοκολπίτιδας, πρέπει να συμπεριλαμβάνει την λήψη
λεπτομερούς ιστορικού και την φυσική εξέταση καθώς και προσεκτική επισκόπηση
του επιθηλίου και του δέρματος της ασθενούς που να μην περιορίζεται μόνο στα
γεννητικά της όργανα. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δίνεται σε συμπτώματα
κολπικού ή αιδοιικού άλγους, κολπικών εκκρίσεων, κνησμού, και προηγούμενων
αιδοιοκολπίτιδων. Η σεξουαλική δραστηριότητα και η χρήση προϊόντων γυναικείας υγιεινής
(όπως σκευάσματα κολπικών πλύσεων ή αποσμητικών), καθώς και κάποιων
φαρμακευτικών ιδιοσκευασμάτων (όπως αντισυλληπτικά χάπια και αντιβιοτικά),
μπορούν να επηρεάσουν την χλωρίδα του κόλπου. Χρόνιες παθήσεις όπως ο Διαβήτης
μπορούν  να συντελέσουν στην ανάπτυξη κολπίτιδας. Συνθετικά ρούχα και εσώρουχα που προκαλούν κατακράτηση θερμότητας και υγρασίας μπορεί να επιδεινώσουν αιδοιοκολπικά συμπτώματα.

Το πρώτο σύμπτωμα κολπίτιδας είναι συχνά  κνησμός αιδοίου, ως αποτέλεσμα κολπικών εκκρίσεων. Οποιαδήποτε μεταβολή από την συνήθη φυσιολογική γαλακτώδη κολπική έκκριση, θα πρέπει να σημειώνεται. Σε αυτό το
σημείο θα πρέπει να επισημάνουμε ότι πριν την εμμηναρχή, συνήθως παρατηρείται μικρή έκκριση κολπικών υγρών η οποία δεν προκαλεί κνησμό και θεωρείται φυσιολογική. Επίσης κατά την γυναικολογική εξέταση, οι έφηβες συνήθως
παρουσιάζουν μικρή ποσότητα βλεννώδους υλικού στους κολπικούς θόλους που είναι το αποτέλεσμα φυσιολογικής απόπτωσης και συσσώρευσης κολπικών επιθηλιακών κυττάρων. Οι κολπίτιδες είναι το συνηθέστερο αίτιο Λευκόρροιας (κολπικής έκκρισης). Η παρουσία ή απουσία οσμής, κνησμού και χρώματος βοηθούν στον
προσδιορισμό της αιτιολογίας.

Οι τρείς συχνότερες παθήσεις που σχετίζονται με κολπική υπερέκκριση είναι:

·   η βακτηριακή κολπίτιδα,

·   η τριχομοναδική κολπίτιδα και

·   η μυκητιασική κολπίτιδα (καντιντίαση)

Οι κολπικες εκκρίσεις θεωρούνται παθολογικές από την ασθενή εάν είναι αυξημένου  όγκου, (ιδιαίτερα εάν λεκιάζουν το εσώρουχο),ενοχλητικής οσμής, ή ασυνήθιστου χρώματος και υφής. Δευτερογενής ερεθισμός του αιδοιικού δέρματος, μπορεί να είναι περιορισμένη ή μεγάλης έκτασης, και να προκαλεί κνησμό ή δυσπαρεύνια. Ιδανικά, η γυναικολογική εκτίμηση πρέπει να γίνεται αμέσως με την έναρξη των συμπτωμάτων εφ όσων η ασθενής δεν είναι σε εμμηνορρυσία.  Η ασθενής θα πρέπει να αποφύγει κολπικές πλύσεις πριν την γυναικολογική εξέταση.

Μετά την λήψη ιστορικού, το αιδοίο, ο κόλπος και ο τράχηλος της μήτρας θα πρέπει να επισκοπηθούν επιμελώς. Για τον καθορισμό της αιτίας και τον προσδιορισμό της κατάλληλης θεραπείας μπορούν να εφαρμοστούν πολλαπλές εργαστηριακές μέθοδοι. Σε επίπεδο εξωτερικού γυναικολογικού ιατρείου, μπορεί εύκολα να καθοριστεί το PH
των κολπικών εκκρίσεων και να πραγματοποιηθεί μικροσκοπική εξέταση, με τις παρακάτω τεχνικές. Μικρή ποσότητα κολπικού εκκρίματος  τοποθετείται σε 2 αντικειμενοφόρες πλάκες. Ακολουθεί,σε θερμοκρασία δωματίου, επεξεργασία της μιας πλάκας με διάλυμα 10% Υπεροξειδίου   του Καλίου (KOH),  και της  άλλης με Φυσιολογικό Ορό. Διάχητη  «οσμή
ιχθύος»  μετά την επεξεργασία με Υπεροξείδιο του Καλίου είναι χαρακτηριστική κολπίτιδας βακτηριακής ή τριχομοναδικής  αιτιολογίας (Δοκιμασία Υπεροξειδίου του Καλίου). Λευκά αιμοσφαίρια και επιθηλιακά κύτταρα,
διαβρώνονται μετά την επεξεργασία με Υπεροξείδιο του Καλίου με αποτέλεσμα Μύκητες και ιδιαίτερα του τύπου Κάντιντα να αναγνωρίζονται ευκολότερα. Κινούμενες Τριχομονάδες διακρίνονται υπό το μικροσκόπιο ακόμα και σε μικρή μεγέθυνση στην πλάκα που επεξεργαστήκαμε με φυσιολογικό ορό. Η βακτηριακή κολπίτιδα διαγιγνώσκεται βάσει της παρουσίας των χαρακτηριστικών  «Clue cells» που είναι επιθηλιακά κύτταρα που έχουν βακτήρια προσκολλημένα στην κυτταρική τους μεμβράνη. Επίσης προσδιορίζεται ο σχετικός αριθμός λευκών αιμοσφαιρίων και η ωριμότητα των επιθηλιακών κυττάρων. Ασθενείς με κολπίτιδα ή τραχηλίτιδα παρουσιάζουν αυξημένο αριθμό
λευκών αιμοσφαιρίων και φλεγμονή των επιθηλιακών κυττάρων. Στην συνέχεια,  αν χρειαστεί διεξάγουμε εξειδικευμένες καλλιέργειες για Μύκητες, Βακτήρια και Τριχομονάδες.

Ο καλύτερος τρόπος για την πρόληψη της κολπίτιδας είναι η σχολαστική τήρηση των κανόνων ατομικής υγιεινής.

·  Χρησιμοποιήστε  προφυλακτικό κάθε φορά κατά τις σεξουαλικές επαφές.Είναι η καλλίτερη μέθοδος προστασίας από τις κολπίτιδες.

·  Περιορίστε τον αριθμό των σεξουαλικών συντρόφων. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες μόλυνσης.

·  Αποφεύγετε εσωτερικές (κολπικές) πλύσεις με αντισηπτικά. (δεν βοηθούν στην διατήρηση της φυσιολογικής χλωρίδας του κόλπου)

·  Περιορίστε την χρήση αποσμητικών,

·  Κατά την αφόδευση σκουπίζεστε ΠΑΝΤΑ με κατεύθυνση από μπροστά προς τα πίσω για να αποφύγετε μόλυνση του κόλπου με μικρόβια από το έντερο.

·  Χρησιμοποιείτε ταμπόν όσο το δυνατόν λιγότερο.

·  Περιορίστε τα σερβιετάκια κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

·  Στην παραλία, μετά το μπάνιο, να αλλάζετε τουλάχιστον το κάτω μέρος του μαγιώ, γιατί η υγρασία που αναπτύσσεται είναι ο «καλύτερος φίλος» των μυκήτων.

·  Χρησιμοποιείτε πάντοτε πετσέτα ή ψάθα όταν ξαπλώνετε στην παραλία.

·  Προτιμήστε βαμβακερά ρούχα

·  Εμπλουτίστε το καθημερινό σας διαιτολόγιο με γιαούρτι και γάλα, τα οποία αποτελούν καλές πηγές βιταμίνης Β που προστατεύουν τη φυσιολογική χλωρίδα του οργανισμού.

·  Χρησιμοποιείτε άνετα ρούχα  από φυσικές ίνες (βαμβάκι, λινό, μετάξι), η αποφεύγετε τα στενά παντελόνια, πλένετε τα ρούχα με ζεστό νερό.

· Επίσης για να σταματήσετε την διάδοση μιας κολπίτιδας, σταματήστε τις σεξουαλικές επαφές μέχρι να επισκεφτείτε τον γυναικολόγο σας, ακολουθείστε πιστά τις οδηγίες του γιατρού, χρησιμοποιείστε προφυλακτικό κάθε φορά που έρχεστε σε επαφή κατά την διάρκεια της θεραπείας, ελέγξτε εάν ο σύντροφος ή οι σύντροφοί σας έχουν ακολουθήσει σωστά την κατάλληλη θεραπεία.

Η κατανάλωση γιαουρτιού ευνοεί τη φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου, τα λαχανικά και γενικά οι τροφές που είναι πλούσιες σε βιταμίνες ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού στην περιοχή.